اینترنت سحرآمیزترین واژه عصر ارتباطات درآستانه قرن بیست یکم است. اینترنت این بزرگراه تاریک و شاهراه اطلاعاتی دروازه ورود به عرصه ای است که آن را قلمرو« اتصال مغزها و کامپیوترها » می نامند. اینترنت رایجترین واژه عصر« حرفهای داخل گیومه است ». اصلی ترین پیام این واژه پر رمز و راز « مرگ فاصله ها و مسافتها » است.در این شاهراههای اطلاعاتی به جای انسان و خودرو اطلاعات یا در واقع بسته های اطلاعاتی با سرعت زیاد در حرکتند.این شاهراهها به تمام خانه ها ، مدارس ، کتابخانه ها و مراکز تجاری وصل خواهد شدو محیطی جهانی برای ارتباطات سریع به وجود خواهد آورد.

اصطلاح شاهراههای اطلاعاتی برای نخستین بار توسط « ال گور » معاون رییس جمهوری آمریکا بیان شد. علت این نامگذاری در واقع شباهت آن با پروژه بزرگراههای حمل ونقل سرتاسری آمریکا در چهل سال قبل بودکه به وسیله پدر همین شخص تدوین شده بودو در آن دوره تاُثیرزیادی بر اقتصاد آمریکا گذاشته بود. در حال حاضر در آمریکا اعتقاد بر این است که این شاهراهها نه تنها بسیاری از مشکلات اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و آموزشی را حل خواهد کرد بلکه آمریکا را در مقام اول و سروری کشورهای جهان قرار خواهد داد.

دغدغه های اصلی

1- آیا بزرگراههای اطلاعاتی ، ساختار دانش را تغییر می دهند؟ این پرسش به این خاطر مطرح است که وقتی دانش شفاهی در عصر گوتنبرگ به خط تبدیل شد ساختار دانش تغییر کرد. آیا در عصر انقلاب ارتباطات و دیجیتالی شدن چنین واقعی دوباره تکرار می شود؟

2- اطلاعات اکنون یک کالای گرانقیمت و فروختنی است. به طوریکه فقط ثروتمندان قادر به خرید آن هستند .آیا این عامل قدرت خرید باعث تغییر محتوای اطلاعات نخواهد شد؟ آیا فردا فقط اطلاعاتی که ویژه ثروتمندان است تولید می شود؟ بر سر اطلاعات عمومی چه خواهد آمد؟

3- فیلمهای پورنوگرافی اکنون در اینترنت موجود است. آیا آنچه در این « روسپی خانه های الکترونیک » می گذرد اطلاعات است؟ آیا جوخه های فسادی که اکنون در اینترنت به دنبال این نوع مطالب هستند، طالب دانش به شمار می آیند؟ و با توجه به تعاملی بودن این بزرگراهها ، تکلیف بچه های که وارد اینترنت می شوند چیست؟ آیا کـانون خـانواده به این ترتیب در امـان می ماند؟

4- این بزرگراهها ضربه پذیر هستند و علت اینکه دولتها اطلاعات خود را در آنها جاری نمی کنند مساله ضربه پذیری است. چه کسی باید قوانین آنرا وضع کند؟

5- مشخص شده است آمریکا با ریزپردازنده ای بنام Clipper Chip که در کامپیوترها و تلفن ها کار گذاشته شده ، تماس های مردم آمریکا را کنترل می کند. تکلیف آمریکایی ها و کسانی که بـا آنها از طریق بـزرگراهها تماس می گیرند چیست؟ و چه کسانی تبعات ایـن استراق سمع را میپذیرد؟

6- مخالفان دولتها ( چریکهای چیاپاس، انقلابیون چچن و ... ) از طریق اینترنت جنگ الکترونیک پارتیزانی به را انداخته اند. آیا دولتهایی که داعیه جریان آزاد اطلاعات را دارند، این وضع را تحمل می کنند؟.

7- بزهکاری در اینترنت ریشه دوانده است. پلیس آمریکا معترف است که بزهکاران در این بزرگراهها از پلیس جلو افتاده اند. کدام تمهیدات و کدام قوانین ، گره ماجرا را خواهد گشود؟

8- فاشیستها ، نئونازیها ، ضد سیاهان و ... خلاصه نژاد پرستان هم در کنار بزرگراههای اطلاعاتی اردو زدهاند. چه کسی جرئت عبور دارد؟

به نظر می رسد اینترنت این آخرین برگ انقلاب ارتباطات چه در 1969 که فرزند جنگ آنارشیست بود و چه حالا که چند دهه از عمرش می گذرد ، هنوز ناشناخته مانده است. اینترنت به مثابهتبلور روح انقلاب ارتباطات اگر چه از مرگ فاصله ها خبر می دهد اما هنوز با چهره ای مرموز اجازه نزدیک شدن به خود را نمی دهد . دشوار است که در عصر مرگ فاصله ها ، مجبور به فاصله گرفتن باشید.

تاریخچه اینترنت ، فرزند آنارشیست جنگ سرد

اینترنت این بزرگراه مرعوب کننده در پنتاگون ( وزارت دفاع آمریکا ) متولد شد. نام دوران کودکی اینترنت آرپانت (ARPANET) بود که در بدو تولد یعنی در سال 1969 بر آن نهاده شد. آرپانت به عنوان شالوده اصلی اینترنت بر آن بود تا خود را به شبکه های رادیویی و ماهواره ای وقت و همچنین به کامپوتر های دیگر متصل کند و کار پژوهشهای مربوط به وزارت دفاع آمریکا را با سرعت و کیفیت بهتر به انجام برساند . این پژوهشها و پروژها که در آرپانت دنبال می شد غالبا در خـدمت میلیتاریسم کـاخ سفید بود و به ایـن ترتیب آن چه امـروز بـه اینترنت انـجامیده،تـونـل محرمانه ای بوده است که محققان ، کارشناسان و آکادمیسین های آمریکا از آن عبور می کردند . در حقیقت آرپانت یا همان اینترنت جوان ، خط تماس الکترونیک و محرمانه دست اندرکاران وزارت دفاع آمریکا و پژوهشگران بوده است. آرپانت به این نیت متولد شد که به کارشناسان نظامی و کامپیوترها کمک کند تا طرحهای نظامی را به پیش ببرند و در سراسر آمریکا از تجارب و منابع یکدیگر بهره مند شوند. آن چه امروز به نام پست الکترونیک ( E-mail ) مطرح شده و یکی از خدمات رایج اینترنت محسوب می گردد، محصول همان دوران تماس کارشناسان نظامی و کامپیوتر ها در آرپانت است.باید به این گفته افزود که پیشرفتهای تکنولوژیک اینترنت عملا مدیون همان نیازهای میلیتاریستی کاخ سفید بوده است. به ویژه آنکه پیامهایی که رد و بدل می شده از جنبه امنیتی باید کاملا تجزیه و به مجاری و مقاصد مختلف ارسال می شده تا در صورتی که هر یک از مجاری ارسال پیامها ، به هر علتی مسدود می شد ویا ضربه می دید ، راههای دیگر باز مانده باشد.

اینترنت تاسال 1983 کمتر از پانصد کامپیوتر میزبان ( Host Computer) داشت و این کامپیوتر ها عمدتا در آزمایشگاههای نظامی و بخشهای کامپیوتری آمریکا قرار داشت، اما چهار سال بعد در سال 1978 اینترنت در صدها دانشگاه و آزمایشگاه پژوهشی ، صاحب 28 هزار کامپیوتر میزبان شد.که در حال حاضر این رقم به بیش از 100 میلیون رسیده است و روز به روز بر تعداد آن افزوده می شود و تخمین زده می شود که روزانه 7000 استفاده کننده دیگر نیز به این جمع افزوده شوند و تا سال 2010 تعداد مشترکین به یک میلیارد نفر می رسد.

امـا اتفاق دیـگری بـاعث شد کـه اینترنت پـوسته نظامی و دانشگاهی خود را بشکافد بروز پدیده « مولتی مدیا » (Multi Media ) یا همان رسانه چند کاره بود. استفاده از نرم افزارهای خاص به استفاده کنندگان از اینترنت امکان داد تا به طور همزمان از تصویر ، صدا و نوشتار استفاده کنند.

کاری که قبلا متصور نبود . قبلا خط از رسانه نوشاری می آمد، صدا از رسانه های شنیداری و تصویر از رسانه های دیداری . اما حال همه اینها از طریق یک سیستم قابل دریافت بود.- در واقع کاربران این شبکه که از پروتکل (http )برای ارتباط استفاده می کنند در حال گسترش روز افزون می باشد.به بیان دیگر اکنون بزرگترین سرمایه گذاریها در گسترش وب جهانی و ورود کارگزاران و کاربران اطلاعات و رسانه ها به این شبکه می باشد. این توسعه به حدی است که جنبه های دیگر اینترنت را تحت تاًثیر قـرار داده واکنون وقتی صحبت از اینترنت می شود منظور همان وب جهانی (WWW ) می باشد.- در کنار این تولیدکنندگان کامپیوترهای شخصی (PC)به این فکر افتادند تا از اینترنت بهره برداری تجاری کنند. آنها وارد میدان سیمکشی و اتصال کامپیوترها شدند و پست الکترونیک را برای شرکت و دفترهای مختلف فراهم ساختند.این کار که در حقیقت به اتصال کامپیوترهای شخصی به یکدیگر انجامید « شبکه منطقه محلی » ( LAN)نام گرفت.این شبکه به کاربران امکان می دهد تا در یک محدوده جغرافیایی خاص به تماس با یکدیگر بپردازند.

پیدایش شبکه منطقه محلی پایان کار نبود و « شبکه منطقه وسیع » (WAN) هم پا به عرصه نهاد.این شبکه به کاربران امکان می دهد تا در یک محدوده وسیع جغرافیایی، مثل دولت با دولت و یا کشوری با کشور دیگر ارتباط برقرار کنند.و به این ترتیب اینترنت پس از فتح دنیای آکادمیک به پیشروی در جهان تـجارت پـرداخت.اکنون دیـگر رشد انفجارآمیز اینترنت نه یک تب و گـرایش بی انگیزه بلکه عملا محصول یک بازار آزاد دیجیتال است.

با این همه ، اینترنت که اکنون امکان تلفن زدن، ویدئو دیدن، استفاده از انواع اطلاعات، گوش دادن به برنامه های رادیویی، انجام خرید و اجرای آموزش را از طریق یک سیم را فراهم آورده ، هنوز به بزرگراه اطلاعاتی تبدیل نشده است. عده ای بر این باورند که ابر بزرگراه اطلاعاتی واقعی نه فقط باید شبکه های کامپیوتری بلکه هر نوع ارتباط مخابراتی دیگر اعم از تلفن، بی سیم و ماهواره را هم برقرار سازد و سرعت آن نیز بسیار بالاتر از سرعت کنونی اینترنت باشد.  

سرویسهای اینترنت

میزبانها یا کارگزاران اطلاعاتی در اینترنت خدمات گوناگونی ارایه می کنند اما شاید بتوان این خدمات را بطور کلی در موارد زیر طبقه بندی کرد:

1 - پست الکترونیک(E-mail) :

این سرویس برای مبادله نامه ها و پیامها بین کاربران این شبکه می باشد.به این ترتیب که هر کاربر دارای جعبه پستی رایانه ای با آدرس و مشخصات خاص خود می باشدکه پیامها و نامهای مربوط به او در آن ذخیره می گردد.

2- کنترل رایانه از راه دور( Tel net ) :

این خدمات برای اتصال و راهبری یک رایانه از راه دور می باشد.اشخاصی مانند:سرپرستان و رؤسای شرکتها و سازمانها می توانند به این وسیله مدیریت و سرپرستی خود را از راه دور اعمال کنند.نوع دیگر استفاده از این خدمات می تواند استفاده از توان عملیاتی یک رایانه قوی برای محاسبات و پردازشهای حجیم و پیچیده اطلاعات می باشد.

3- انقال پرونده ( FTP) :

اطلاعات در شبکه های رایانه ای به صورت فایلها یا پرونده های مختلف ذخیره شده اند. برای انتقال این پرونده ها به رایانه خود احتیاج به پروتکلی به نام( FTP) می باشد که با آن می توان هر گونه پرونده را ارسال یا دریافت نمود.

4- انجمنها و گروههای مختلف :

هم اکنون در اینترنت تقریباً در تمامی موضوعات مورد علاقه بشری انجمن های شکل گرفته که از طرق این شبکه می توان در انخمنها و گروههای همفکر و دارای علایق مشترک عضو شدوبه همفکری ومبادله اطلاعات پرداخت.

5- کنفرانس از راه دور (Tel conference ) :

در این مکان این امکان وجود دارد که چند کاربر در زمان واحد و از راه دور به گفت و گو بپردازند.با این وسیله دیگر نیازی به برقراری جلسات پرخرج وهزینه وحضور فیزیکی افراد برای برقراری یک جلسه وجود ندارد.

6- شبکه خبری (Usenet) :

این سرویس به روزنامه ها و مجلاتی مربوط می شود که به طور الکترونیک قابل دسترسی اند. این شبکه آمیزه ای از گروههای خبری است که بر اساس موضوع طبقه بندی می شوند.

7- و بطور کلی بهره گیری از اینترنت در رشته های مختلف علمی ، فنی ، پزشکی ، اقتصادی ، تبلیغ کالا ، بازاریابی ، فروش کالا ، خرید ، دریافت و پرداخت وجه ، آموزش و تحقیقات ، کتابخانه ، فکس . تلفن و...

اینترنت و رسانه ها

صفت عمده رسانه های ارتباط جمعی،توده ای بودن آنهاست. باتوجه به ویژگیهای خاص ارتباط در اینترنت به نظر می رسد دوره این رسانه در حال اتمام می باشد. ویژگی خاص اینترنت تعاملی یا اینتراکتیو (Interactive ) بودن فرآیند ارتباط می باشد. بنابراین دیگر جایی برای جریان یکطرفه اطلاعات از رسانه های ارتباط جمعی باقی نمی ماند. تافلر معتقد است رسانه های همگانی (در کشورهای صنعتی) در حالی که به اوج قدرت رسیده اند بناگاه از مسند قدرت مطلق به زیر کشانده می شوند.

اگر رسانه را طبق تعریف کانال و محیط انتقال پیام بدانیم، اینترنت خود یک رسانه است. رسانه های سنتی با آمدن اینترنت از نظر کیفی دچار تغییرات شدیدی خواهند شد که در مواردی شاید شاهد پایان عمر یک رسانه باشیم.که در زیر به برخی از آنها اشاره می گردد.

کتاب

بحث کتابهای الکترونیکی مدتهاست که در علم اطلاع رسانی بحث روز می باشدبسیاری براین عقیده اند که در آینده کتاب به شکل امروزی آن وجود نخواهد داشت و کتابها به صورت اطلاعات دیجیتال ذخیره شده در کامپیوتر در خواهد آمد که در آن محیط شبکه نیز کاربر خوتهد توانست بخشی یا تمام یک کتاب را منتقل کند. در این صورت احتمالاً هر نویسنده یی خود ناشر کتاب خود خواهد بودو میتوان با وصل شدن به سرور (Server) آن نویسنده از وی آخرین نسخه کتابش را در خواست کرد . چیزی که بسیار سریع و ایده آل خواهد بود و از دردسرها و هزینه های حروف چینی ، چاپ ، توزیع ، فروش و ... خبری نخواهد بود.

مطبوعات

در آینده زمانی را که مطلبی را از یک جریده مشاهده می کنیم می توانیم متن آن را به شکل صدا گوش دهیم و تصویر آن را در صورت تمایل به صورت متحرک ببینیم. در واقع مطبوعات و جراید ضمن گردآوری اطلاعات در حوزه موضوع مربوط به خود ارتباط تنگاتنگی با بانکهای اطلاعاتی دیگر خواهند داشت.یعنی مطبوعات یک محیط چند رسانه یی (Multi Media) برای انتقال اطلاعات خواهند بود که در صورت تمایل نسخه چاپی از آن تهیه کرد و به شکل سنتی مطالعه کرد.

رادیو

ویژگی اصلی رادیو این است که فقط با یکی از حواس پنجگانه در ارتباط است و بنابراین می توان همراه با گوش دادن به آن به فعالیت دیگری نیز پرداخت.همانند رسانه های دیگر جریان یکسویه اطلاعات در این رسانه نیز از بین خواهد رفت و استفاده کننده خواهد توانست متون مربوط به موضوع دلخواه خود یا موسیقی مطلوب خود را انتخاب کرده و به آن گوش دهد. به خاطر این کارکرد و با تعریف جدیدو قابلیت انعطاف در مورد سفارشی بودن می توان گفت این رسانه یا رسانه صوتی به این زودی ها از بین نخواهد رفت.

تلویزیون

همانطور که در مورد رادیو گفته شد عصر پخش یکسویه اطلاعات به علت فعال شدن مخاطب در حال از بین رفتن می باشد .استفاده کننده خود اطلاعات دلخواه خود را از میان اطلاعات بیشمار انتخاب و دریافت خواهد کرد. در اینترنت دیگر این بیننده است که تعیین می کند چه پخش شود وحتی در زمان پخش به صورت همزمان (Online) می تواند نظر خود را اعلام کندو در نحوه پخش آن تاُثیر بگذارد.

سینما

به نظر می رسد رسانه یی که کمترین تاُثیر را از اینترنت خواهد پذیرفت سینما خواهد بود سینما بخاطر ویژگیهای خاص خود تنها رسانه ای است که مستقل خواهد ماند. گرچه تکنیکهای صدا و تصویر در حال توسعه روزافزون می باشد امابه هر موجودیت سینما و عمل سینما رفتن باقی خواهد ماند.

تاُثیرات اجتماعی اینترنت

اینترنت می تواند بر تمامی جنبه های مختلف بشری تاُثیرگذار باشدو در ایـن بین می توان به جنبه های اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی و آموزشی اشاره کرد.کـه بـه اختصار به بـرخی از آنها می پردازیم

الف: اقتصاد

با انتقال کار به خانه ها که به سرعت در حال گسترش می باشد ساختار اداری سازمانها بشدت دستخوش تحول خواهد شدکه این مساُله منجر به کم شدن رفت و آمدها و کاهش مصرف انرژی و در نتیجه آن کاهش آلودگی هوا خواهد شد.

با افزایش و انعطاف در ساعات کاری قطعاً بهرهوری کار بالا خواهد رفت اما به نظر می رسد قوانین و آیین نامه های کنترل کار در خانه به راحتی تدوین شدنی نیست و مسائل زیادی در این زمینه وجود خواهد داشت . در زمینه های دیگر حذف پول فعلی و گسترش پول اعتباری الکترونیکی و گردش سریعتر و راحت تر پول، رواج نرم افزار هایی که در آن پروتکلهایی برای ثبت سفارش و انتقال اعتبار وجود دارد. تجارت را تحت تاُثیر قرار خواهد داد و سهم تجارت جهانی از این تاُثیر بیشتر خواهد بود.

ب : سیاست

بیشترین تاُثیر سیاسی اینترنت را می توان کاهش اقتدار دولتهای مستبد و توتالیتر دانست. این دولتها معمولاً از طریق محدود کردن اطلاعات حکومت می کنند. جریان آزاد اطلاعات حق حاکمیت دولتها برای مرزهای خود را تضعیف کرده و نادیده می گیرد زیرا اینترنت مرزی نمی شناسدبویژه مرزهای سیاسی به همین دلیل است که حکومتهای ایدئولوژیک و تمامیت طلب سعی در انحصار ، کنترل و محدود کردن اینترنت دارند و اصولاً هیچ علاقه ای به گسترش و توسعه آن ندارند و سرمایه گذاری خاصی را در این زمینه انجام نمی دهند .

از جنبه های دیگر تاُثیر اینترنت بر ساختار سیاسی کشور را می توان در تنوع مشارکت مردم در حکومت در آینده دید. شکی نیست که مشارکت سنتی به صورت انتخاب نمایندگان برای مدت محدود یا ساختار پارلمانی تحت تاُثیر قرار خواهد گرفت . به عنوان مثال تمام یا بخشی از مردم که به صورت تصادفی انتخاب می شوند می توانند در ساعات خاصی و از کامپیوتر شخصی خود به طور مستقیم در تصمیم گیریها و یا بخش خاصی از تصمیم گیریها به طور فعال اظهار نظر کرده و مؤثر باشند. افزایش تبادل اطلاعات و آزادی آن قطعاً باعث گسترش مردمسالاری خواهد شد.

ج : فرهنگ

واگرایی فرهنگی : بطور حتم اینترنت به خاطرتنوع وسیع کاربران ، باعث واگرایی فرهنگی خواهد شد . برخلاف نظر عده ای که معتقدند اینترنت باعث سلطه فرهنگی غرب برکل جهان خواهد شد و جهان یکدستی و یکنواختی فرهنگی و به خصوص از نوع غربی(آمریکایی) آن پیدا خواهد کرد ، به علت تنوع فرهنگی جوامع مختلف و امکان نشر آزادانه عناصر فرهنگی ، فرهنگهای منطقه ای حفظ خواهد شد. حتی سلطه زبان انگلیسی بر اینترنت نیز دلیلی برای سلطه فرهنگی نمی تواند باشد.

گسترش مسائل غیر اخلاقی : جنبه دیگر تاُثیر اینترنت بر فرهنگ اشاعه مسائل غیر اخلاقی ، تصاویر مستهجن و دیگر مطالب و اطلاعات مضر و منحرف کننده بصورت آزاد می باشد که خود اهمیت بسیاری را در غرب بویژه در بحثهای اجتماعی اینترنت به خود اختصاص داده و دولتها به طور جدی در حال تصویب قوانینی هستند که نشر هر گونه مسائل غیر اخلاقی را در اینترنت ممنوع کنند. بدیهی است که حساسیت بیشتر در این مورد مربوط به کودکان و نوجوانان می باشد که در برابر این مسائل آسیب پذیرتر می باشند،که ما در این مورد در بخش دیگری بطور مفصل صحبت خواهیم کرد.